Modi di dire
-
Dura de Natale a
Santustèfanu.
-
E’ pilu dellu stessu cane.
-
Nò cùnta, nò mmùscia e nò
rùscia.
-
No né natu e lu chiami
Dunàtu.
-
Passàmme de patrùni a
casaffìttu.
-
Pìru te sapìa e pìru sì
rìmastu.
-
Addù rrìvi, chiànta nu
zìppu.
-
Cìttu tìe, llàssa cuntàre
mammàta.
-
Spètta ciucciu mèu, ca màsciu vène.
-
Quannu rrìvi, scrivi.
-
Comu cade la scurciàmu.
-
Fàce ricchia de mercante.
-
Còfana ‘nchiàna e còfana
scìnne.
-
Ci ssè
dìce? Ca la sàrda se mancia l’alìce.
-
Quannu pàcciu e quànnu
ciecu.
-
Se cùrca
all’ura de le caddìne.
-
Mài pè càbbu.
-
Se
fince fèssa cu no ppàca le tasse.
-
Pùru alli puci li vène la
tòssa.
-
Lu rìsu nn’ùra te mmantène
tìsu.
-
Sòna
cànna ca te spàccu.
-
Cunta quannu piscia la
caddina.
Proverbi sui
rapporti interpersonali
-
Ccùcchiate culli mèiu de tìe e fanne
le spese.
-
Paru cerca paru, e paru trova.
-
Fuci ddà ci vòi, ca quài te
spèttu.
-
Mèiu ttè sona nu fiaccu
matinu, ca cu
ttè nu fiaccu vicinu.
-
Ci te sàpe te ràpe.
-
Ci vincere no ppòti, cerca
ppattàre.
-
Tutti l’amici mèi me
bbànnunàra,
mo ci la vùrsa mia perse lu sònu.
-
Ci lu vecchiu se ricurdava l’anni
sòi, no ‘ddicìa allu giovìne ‘ccì fàci.
-
Ci l’invidia era
rugna, ne scìvi
chìnu fènca alle carcàgne.
-
Comu lu vidi lu scrivi.
-
Turnare
cu le pàle an’còddu.
-
Ci l’ha ‘ntìsa de culu l’è
scìsa.
-
Ci
li pìi cu lu bònu, ne ricavi lu mèju mèju.
-
Comu
nu ciucciu a ‘mmenzu li sòni.
-
Pìjete li fatti
tòi, ca ‘nvece de
‘nnànnu ne campi dòi.
-
Ci
si fessa crìdi.
Proverbi sull'arte della parola
-
Ci se vànta sùlu nò vale nù pasùlu.
-
Tàci, ca bbòna vita fàci.
-
Le palore su mùte, ma li fatti su
pìcca.
-
Ci mèiu la sàpe, mèiu la dìce.
-
Nà palora è picca e doi su mùte.
-
Le palore de la sìra, lu vièntu
le mìna.
-
La lingua no ttène ossu e rùmpe
ossu.
Proverbi sulla parentela
-
Natale cu li tòi, Pasca cu ccì vòi.
-
Mortu lu sciuscèttu, no fumme cchiù
cùmpari.
-
A tìe sòcra dìcu e tìe nòra
intendi.
-
Tutti
de nà vèntre, nò tutti de nà mente.
-
Caniàti, cani rrabbiàti.
-
Matrìa, cane de massària.
-
Lu
fìu mùtu, la mamma lu capìsce.
-
Mamma
furtunata, fìmmana la prima fiàta.
-
Fanne una e dòi e ‘ttè vòlene li
tòi, fanne una dòi e trei e ‘ttè vòlene li tòi e li mèi.
-
Tòrci vinchiareddhu fenca è
tenereddhu.
-
Meju
cu tè nu maritu zzoppatèddu ca cu tè nu frate ‘mperatore.
-
Ci tène nù porcu è ràssu, ci tene
nù fìu è pàcciu.
-
A ogni cuccuvasciùlu li pare bbeddu lu
su fijùlu.
-
La
mamma cu sse vàrda la fìa, ca lu cavaddu mèu va senza brìa.
-
Ci aùtru nù ttròvi, cu mmammàta te
cùrchi.
-
Ciunca
te dà ‘mmanciare chiami mamma.
-
De la nùnna e de lu latte, ne pì nà
bòna parte.
-
Lu
màsculu culla pàla e la fìmmana culla cucchiara.
-
Male allu mortu ca nonn’è chiantu
all’ura.
-
Lu poveru e lu malatu suntu
scanusciùti pe lu parentatu.
-
No
ttè pìi ci no ttè ssamìi.
-
De
la mamma sciòscia esse la fìa bòna.
-
Ci
no ssènte li sòi, se ne pente poi.
-
No
còmu fràte e sòru, ma comu càttu e cane.
-
O
màsculu o fìmmana, ci te lu dìce è la mammàna.
-
Nini,
nini, còmu la mamma sù li fìli.
-
Ci
tène fìi e zìnzili nò pòte scìre a vùti.
-
La
mamma pe lu fìu, lu mèiu muccùne se sturtìu, ma lu fiu se lu fùtte
sùlu.
-
Nù cicì
'mmàntène
centu ciciò, ma centu ciciò
no 'mmantènene nu cici’.
Proverbi su temi
religiosi
-
Iata a chìra casa addù ‘nc’è na
chìraca rasa.
-
Fà comu prèvete dice e nò comu
prèvete fàce.
-
Lu diavulu no tène latte e vinne sèru.
-
Benedetta chìra pasta ca de venàrdia
se ‘pasta, maledetta chìra fiètta ca de venardìa se ‘nfiètta.
-
Passata la festa, cabbàtu lu Santu.
-
Lu diàvulu no nnè mai bruttu còmu
pàre.
-
Mònici,
prèviti e pàssari, tàja la càpu e llàssàli.
-
Tocca ‘nnàsci cu ‘sservi
Diu.
-
Li
fùmuli li ccùcchia lu vièntu, li ristiàni li ccùcchia Diu.
-
Quànnu lu diàvulu te ‘ncarìzza, l’ànima
ne vòle.
-
Sape Diu a ci àne ddàre li guai.
Proverbi di saggezza popolare
-
Li guài de la pignàta li sàpe la
cucchiàra ca li vòta.
-
Tre còse rruvìnene lu mùnnu: lu
"ca pòi", lu "pìu pìu" e lu "fàzza Dìu".
-
Se nò tte ratti
sùlu, no ‘ttè
pàssa lu pruritu.
-
Tira cchiùi lu pìlu de lu ‘nzàrtu.
-
Lu pòi è parente de lu mài.
-
Allu scuaiàre de la nive pàrene li
strùnzi.
-
Ci nò bbìdi no ccrìdi.
-
Tuttu vàne e tuttu vène.
-
Saccu
vacànte nò ssè mmàntène tìsu.
-
Na manu llava l’otra e tttutte doi se
llavène la facce.
-
Fenca la mmùcata
càca, la pulita sa
‘nniettàta.
-
La notte porta cunzìu.
-
Lu
sonnu è parte de pane.
-
Vòta
ca trovi.
-
Lu
chiù fessa cèddu se fùtte la mèju fìca.
-
Sciàti e bbèniti, scarpe struscìti.
-
Ci vòi, vài; ci no bbòi, mànni.
-
Tòcca
bbì ccì pòti.
-
Nò ssè po’ tenìre cràpa ‘nghìna
e crapèttu ràssu.
-
Diu te ne vardi de le càpu ‘ntummàte.
-
Occhiu no bbide, core no scàtta.
-
Sèttate
tòrtu e sciùdaca darittu.
-
Sonnu tira sonnu.
-
Lu lettu è comu na rosa; se no dòrmi
te riposa.
-
Ogni llàssàta è persa.
-
Li
fissamenti su nà brutta malatìa.
-
Ci mmòscia còde, ci vàrda scàtta.
-
A ogni casa ‘nc’e na croce.
-
Contadinu, pede ròssu e cervellu fìnu.
-
Fa bbène e scòrdate, fa male e pènza.
-
L’arte de lu
Caifassu: mancia, bbìve
e vàne a spàssu.
-
Centu misure, nu tàiu.
-
Tre su li putènti: lu Pàpa, lu Rè e
ci no tène nènti.
-
A tre età ‘mpaccìsce l’ommu:
vecchizza, giovinizza e menza età.
-
Cu cùcciane lu culu, se spoiacò lu
muddìcu.
-
Vucca màra sputa fèle.
-
Ci mància e càca diventa Pàpa.
-
Vèntre ‘nghìna cerca
riposu.
-
Tutti li cunsìjì sentili, lu tò no
llù llassàre mai.
-
De ci né manìsci ne vai vùntu.
-
Comu la fàci la sbaji.
-
Lu pìru quànnu è maturu cade.
-
Lu sùle ci te vìde te scàrfa.
-
Lu bbinchiàtu no ccrìde allu
fammacùsu.
-
Ci petre
mìni, a ‘ncàpu te càdene.
-
Chìru ca faci, trovi.
-
Comu te vòti te bbrùsci.
-
Ci camìna llìcca, ci stà a casa
sìcca.
-
Crìsci crìsci e poi ‘mpaccìsci.
-
Ci llàssa la via vecchia pè llà
nòva, sàpe cì llàssa ma nò ssàpe ci trova.
-
Ci bbèdda vòi parìre, dòja de còre
devi tenìre.
-
Ommu de pànza, ommu de sustanza.
-
Paese ca vài, usanza ca tròvi.
-
Na legna nò fàce
fòcu, doi ne fannu pocu, tre lu fòcu ‘ncè, quattru lu fòcu è
fattu.
-
Mùnnu è statu, mùnnu è, mùnnu
sarà.
-
Nun c’è sposa senza chiàntu e nun c’è
mortu senza risu.
-
Vecchi e forastieri se vàntene.
-
Ci
te mànci la càpu, rrimàni cu le matùdde manciàte.
-
Quantu
cchiù fucènnu vai, chhiù rrètu te trovi.
-
No
lla purtàre mutu alla lònga comu la zùca de li zucàri.
-
Nonn’è
lu càzzu ca te càzzi, è lu càzzu ca te dòli.
-
Casa quantu còpri e terrenu quantu
scopri.
-
Ci stà bbònu e va truvànnu guai, sia
benadittu Diu ca ne li dà.
-
Intre
'llà
vita nò po’ dire: de qua no pàssu e de st’acqua no bbìu.
Proverbi con protagonisti
del mondo animale
-
Se la vùrpe nò ‘rrìa all’ùa,
dice ca è ‘rrèsta.
-
La caddìna fàce l’ovu e allu càddu
li ùsca lu cùlu.
-
Lu ciuccu pòrta la pàja e lu ciucciu
se la ràja.
-
Ci tùrtura è, all’acqua torna.
-
Lu vòi chiama curnutu lu ciucciu.
-
No
‘nzurtàre lu serpe ca dorme.
-
Lu pùrpu se cucina cu l’acqua sua
stessa.
-
‘Ttàcca lu ciucciu addù vòle lu
patrùnu.
-
De la càpu ‘nfetìsce lu pesce.
-
Cu
llàvi la càpu allu ciucciu, perdi lissìa e sapùne.
-
L’occhiu de lu patrùnu ‘ngrassa lu
cavàddu.
-
Lu càttu all’annu
pàre.
-
Quannu lu ciucciu nò bbòle bbìve,
magàri ca fìschi; perdi fiàtu, lu tièmpu e la via e nènti te
bbùschi.
-
Lu pòrcu bbìnchiàtu ‘mmèrsa la
pila.
-
Quannu èsse la cicala,
fùci fùci alla culummara.
Proverbi sul tema alimentare
-
De Santa Marina la mènnula è ‘nghìna.
-
De Santu Larenzu lu noce è mmènzu.
-
Quannu rrìa l’ùa e la
fìca, lu
mulùne va ssè ‘mpìca.
-
Sciàmu a Santu Marcu e poi
venìmu,
lu rànu ‘ncannulatu e l’orgìu ‘nghìnu.
-
Pane e òiu, mìnu la vita comu vòiu.
-
De Santu Martinu ogni mùstu se fàce
vinu.
-
Vèntre mia fatte capanna.
-
La cucùzza no ssòna e no ttùzza;
se nò llà cònzi bbòna, nò ccànta, nò ttùzza e nnò ssòna.
-
O mànci o fùci.
-
Tre su li bbòni
muccùni: l’ùa,
li pèrsichi e li mulùni.
-
Mare vidi e fùci, taverna vidi e
tràsi.
-
La ‘nzalàta ben
cunzàta: pìcca cìtu, mùtu oliàta e de sàle rreculàta.
-
O te mànci stà minèscia o te
fùtti de la finèscia.
-
Cipùdda
e cicòra, quànnu la terra vòla.
Filastrocche
-
Cara
cummare, cadduzzu e cannella, comu li vannu le scarpe alla mamma? E li
vannu a campanella, cara cummare, cadduzzu e cannella.
-
Chiòve
e richiòve, e male tièmpu fà, a casa de l'àutri male se sta. No
ddìcu a tìe cumpare, ca faci comu te pare, ma ci a casa tua ièu
stìa, me 'zzàva e me ne scìa.
-
Sparai
ci vìsciu e còsi ci no vìsciu, me crìdia ca sparu a nu carròfulu
e còsi lu bastone de frate Cristòfuru.
-
Arra
arra cavallucciu, sciàmu alla fera e ccattàmu nu ciucciu. Alla ‘nchianàta
de la Serra, pìa lu ciucciu e cade a ‘nterra. Iutu iutu nùnnu mèu,
ca lu ciucciu mè cadutu, ci pe càpu, ci pe cùda cu llù pòzza
sollevà. Ih, oh, ah.
-
Ci
de scennaru no scennariscia, febbraru
male penza: ca
se li giurni mei li tenìa tutti, facia
quaiare lu mieru n’tre vutti. Però,
no ttenire mai paura ca
…o vo o vegnu, a
capu d’estate sempre me tegnu.
-
Caru
cumpare mèu, vulìa ttè ‘nvìtu, ‘nnùci lu pane ca fattu nò ‘llàggiu,
‘nnùci lu mieru ca lu mèu è cìtu, ‘nnùci lu càsu ci vòi lu
cumpanàggiu, ‘nnùci la carne ca mìntu lu spiedu, tie la cucìni e
ièu me ‘ssèttu e mmànciu.
-
Luna
luna luna, mìname nà cuddùra, ca se nonn’è cotta bòna, me la còciu
sùla.
-
Cùsi
fierru, cùsi fierru, quannu mori vai all’infernu e tè chiudi cu
sette chiài, scàtti e mòri e nonn’essi mai.
Giochi
-
Darlampa darlampa, ci
chiòve scàmpa, scampa la ventura, ne zzìccu una.
-
Cavalieri am’porta.
– Sopra a ci porta. – Alle quante? – Alle …
-
Càcala
scàcala,
porta vecchia e porta nòva, qua se ccùccia e qua se trova.
-
Una e
doi, una e doi,
la caddina spera mòi. Ci hai manciatu? – Pane e fucazza, gira e
vòta tutta la chiàzza.
-
Intra tridici
piatticeddi, ‘nci su tridici ciciareddi. Ciciru 1, ciciru doi, …
Scioglilingua
-
Scènnu bbenènnu,
mulùni ccujènnu, sciàmu e bbenìmu, mulùni ccujìmu, ginucchiùni
ccujènnu mulùni.
-
Tre tròni contru tre
tròni.
Preghiere
|
Salve
regina
Ca
de grazia ne sì piena,
Vostro
cuore puro e santo o magnifica regina.
Te
presentu stù rusariu c’ìmu dittu nùi stasìra,
ci
palora no mancasse,
pentimentu
nun ci fusse,
perdunanze
ca te ddumànnu, comu nà misera peccatrice.
La
Maria rispùnne e dice:
"Lu
rusariu nò mmancare
ca
lu tiempu ca n’ci perdi te lu vègnu rricumpenzàre.
Quannu
è l’ùra de la tua morte, quannu stai allu trapassare,
l’anima
de l’àncili te la fàzzu ‘ccumpagnare."
Signore
cu la tua fede, morire vòju pè ttè,
e
se questo io farò, beata io sarò,
e
col suon di paradiso tutte l’auree io canterò.
O
Santa Madre, fate che le piaghe del Signore
sìanu
impresse nel mio cuore.
Quante
cràzie nùi vulìmu,
sciamu
alla Vergine ca l’ìmu.
Benadittu
sempre sia l’abitu santu de Maria,
ca
quista è la donna chiara ca ne vène a perdunare,
quista
è Santa Maria ca ne vène a salutare.
Fàmme
la cràzia Mamma Maria,
comu
te la fìce lu patretèrnu,
ca
te fìce Madre de Diu,
famme
la cràzia Regina mia.
Fammela
Maria, fammela pe carità,
pe
li doni ca rricivìsti de la Santissima Trinità.
Fammela
Maria, fammela pe carità.
Madonna
mia de Lèviche, ci mmènzu ‘nnà
campagna stài,
vèni
a casa mia e ripàreme stì guài.
Se
Tìe no ‘ppò venìre, mànna l’ànciulu, ca lu tè.
Ci
l’ànciulu no bbòle vvène,
vè
Tìe Madonna mia e fàmme stù bène.
Domine
e curcare
Gesù
Cristu a ‘ncapatàle.
Dentro
il cuore mio c’è il signore Dio,
Gesù
accumpagnato, Santissimu Sacramentu,
e
sempre sia lodato a stì cantùni de lu lettu.
Sant’Angelu
àci spèttu,
a
‘npèdi spettu,
Sant’Ancìulu
Gabrièli e, a chidd’angulu,
San
Giuseppe e lu Spiritu Santu.
A
‘ncapatàle nc’è la Vergine Maria,
me
difende l’anima mia,
me
difende pè nùdda tentazione,
la
Vergine Maria e Nostru Signore.
Vabbànne
nemicu difettosu,
‘nnànti
le porte mèi non ci vardàre,
mò
vène Gesù Cristu luminosu,
l’anima
mia se la vène a ppurtàre.
Anima
mia, quantu fosti beata,
alle
porte de lu cielu ‘ccumpagnàta,
amina
mia quantu fosti peccatora,
cerca
perdunu a Diu Nostru Signore.
Ca
Diu te la perduni ca l’ìmu offesu,
anima
benedici an paradìsu.
|
|